Cúng giao thừa là nghi thức được hầu hết gia đình Việt thực hiện trong đêm giao thừa. Lễ cúng có ý nghĩa vô cùng lớn và theo quan niệm của người đi trước, cúng thành tâm sẽ mang đến những điều may mắn cho gia đình trong cả năm.
Trong bài viết dưới đây, Nhang Chính Hãng chia sẻ đến bạn cách cúng giao thừa bài bản gồm thời gian thực hiện, nơi cúng phù hợp, cách chuẩn bị mâm cúng, văn khấn cúng và những điều cần lưu ý khi thực hiện.
Lễ cúng Giao thừa được tiến hành vào lúc nào và ở đâu?
Theo tín ngưỡng của người Việt, mỗi năm sẽ có một vị quan hành khiển đến cai trị nhân gian. Thời khắc giao thừa chính là lúc các vị quan chuyển giao công việc. Chính vì vậy, lựa chọn đúng thời gian, địa điểm để cúng là điều quan trọng để có thể đưa tiễn vị thần năm cũ và đón chào được vị thần năm mới.
Thời gian để cúng giao thừa?
Chắc hẳn bạn đã từng nghe cúng giao thừa phải đúng vào 0 giờ năm mới. Vậy điều này có áp dụng cho mọi nhà không? Cúng sớm hơn hay muộn hơn có bị gì không?
Nghi lễ cúng giao thừa hay còn gọi là lễ Trừ Tịch được bắt đầu thực hiện vào giờ Tý. Giờ này được tính từ 23 giờ đêm của ngày 30 (nếu đủ tháng âm) hoặc ngày 29 (nếu tháng âm thiếu) đến 1 giờ sáng của ngày 1 tháng Giêng. Do vậy, gia đình bạn có thể lựa chọn bất kỳ thời gian nào trong 2 giờ đồng hồ này.
Thời gian phù hợp để cúng giao thừa là giờ Tý
Nơi tổ chức lễ cúng giao thừa
Bàn cúng giao thừa nên được đặt ngoài trời hay trong nhà? Theo quan niệm dân gian, cúng giao thừa bao gồm hai mâm cúng là mâm trong nhà và mâm ngoài trời. Khi đến giờ thực hiện nghi lễ, gia chủ làm lễ cúng ngoài trời trước. Tiếp đó, mâm trong nhà mới được thực hiện cúng. Ý nghĩa cúng giao thừa theo trình tự này là “nghênh tân, tiễn cửu”.
Lễ cúng được thực hiện ngoài trời sau đó mới làm trong nhà
Mâm cúng giao thừa gồm những gì?
Mâm cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời có yêu cầu về lễ vật cần chuẩn bị khác nhau. Nhang Chính Hãng giúp bạn điểm qua những đồ nhất định phải có trong từng mâm trong nội dung dưới đây.
Mâm cúng giao thừa ngoài trời
Ông bà ta quan niệm rằng mỗi năm Thiên đình sẽ thay đổi bộ quan cai quản các công việc ở hạ giới. Việc tiếp quản được thực hiện rất quan trọng, không thể vào trong nhà mà chỉ có thể dừng lại ở mỗi nhà một khoảng thời gian ngắn. Chính vì vậy, mâm cúng các vị quan được đặt ở ngoài trời để thuận tiện cho việc tham gia.
Mâm lễ vật cúng ngoài trời dành cho quan cai quản hạ giới
Lễ vật được chuẩn bị trong mâm cúng ngoài trời không cần quá khắt khe mà tùy thuộc vào kinh tế của từng gia đình hay đặc sản của địa phương. Những lễ không thể thiếu trong mâm gồm trầu cau, hoa quả, rượu hoặc chén nước. Lễ vật chay và mặn có trong một mâm đầy đủ gồm:
- Mâm ngũ quả tượng trưng cho Phúc, Lộc, Thọ, Khang, Ninh.
- Xôi
- Bánh chưng
- Hoa tươi
- Trầu cau
- Rượu, nước trắng
- 1 đĩa gạo
- 1 đĩa muối
- 5 ngọn nến
- 3 hoặc 5 nén hương
- Bộ cúng giao thừa hóa vàng thần linh. Bộ này bạn có thể hỏi mua tại cửa hàng bán đồ vàng mã.
- Gà trống luộc mào đỏ, mào hồng, mỏ ngậm hoa hồng hoặc thủ lợn.
Mâm cúng giao thừa trong nhà
Cúng giao thừa trong nhà được thực hiện sau khi nghi thức ngoài trời đã hoàn thành. Mâm trong nhà cũng có những món mặn, món ngọt đan xen. Cúng trong nhà là lễ dành cho Thổ công, tổ tiên và các vị thần trong nhà. Gia đình sẽ chuẩn bị các món cỗ mặn gồm:
- Bánh chưng
- Giò chả
- Xôi gấc hoặc xôi đỗ vàng
- Thịt gà
- Rượu
- Nem rán
- Bát rau củ nhiều màu
- Món ăn đặc biệt khác theo miền hoặc địa phương
- Bộ vàng mã dành cho tổ tiên và thần trong nhà
- Bánh kẹo
- Mứt tết
- Hoa
- Nến
- Hương
Mâm lễ vật cúng trong nhà dành cho gia tiên, thần linh
Mâm cúng giao thừa 3 miền Bắc Trung Nam có gì khác nhau?
Chuẩn bị đồ cúng giao thừa ở các mâm ngoài trời và trong nhà ở các miền Bắc, Trung, Nam có sự khác nhau tương đối. Điều này được hình thành do mỗi vùng miền có khí hậu khác nhau dẫn đến những đặc sản và món ăn thường dùng cũng khác biệt.
Mâm cúng giao thừa ở miền Bắc
Mâm cúng giao thừa miền Bắc thường tính theo bát và đĩa. Trên mâm thường có 4 bát và 4 đĩa. Các mâm lớn có thể tăng lên thành 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa. Các bát thường đựng những món ăn như canh măng nấu đông, miến nóng, canh bóng thập cẩm… Các đĩa thường có đa nem rán, giò lụa, bánh chưng, xôi…
Mâm lễ cúng của người miền Bắc
Mâm cỗ cúng giao thừa ở miền Trung
Mâm cúng giao thừa của người miền Trung rất đa dạng món. Bánh chưng, bánh tét, thịt đông, dưa món, thịt lợn luộc, chả lụa Huế, miến Huế, chả ram là những sản phẩm thường thấy.
Mâm lễ cúng của người miền Trung
Mâm cơm cúng giao thừa của người miền Nam
Mâm cúng của người miền Nam thường khá đơn giản. Lễ vật phổ biến trên mâm là trái cây, bánh mứt, trà, hoa, đèn, hương, thịt lợn luộc, gà luộc, chè, bánh tét, canh khổ qua, dưa hấu xanh, thịt kho tàu.
Món trong mâm cúng người miền Nam có ý nghĩa biểu tượng cao. Như thịt kho tàu trứng có hình vuông và tròn, là biểu tượng của âm dương. Bát canh khổ qua thể hiện những chuyện buồn, chuyện khổ đã qua hết. Bánh tét là cách nói trại từ bánh tết với hình dáng tròn trịa, mang ý nghĩa phồn vinh, giàu có cho gia đình.
Mâm lễ cúng của người miền Nam
Khi sắp mâm cúng cần lưu ý gì?
Sắp mâm cúng trong nhà hay ngoài trời đều cần chú tâm và thành kính. Việc sai sót trong bất kỳ khâu nào cũng có thể tạo ra điều tiếc nuối, không may trong năm mới. Dưới đây là một số lưu ý dành cho bạn.
Dùng hoa tươi
Năm mới con người cầu chúc những điều tốt lành, tươi mới, chân thực và hạnh phúc. Hoa tươi là một trong những lễ vật đại diện cho điều đó. Sử dụng các loại hoa giả, hoa nhựa trên bàn thờ là điều không nên vì theo quan niệm đó là điều giả dối.
Các loại hoa tươi bạn nên lựa chọn gồm hoa đào, hoa mai, hoa lay ơn, hoa đồng tiền, nụ tầm xuân, hoa cát tường, hoa cúc. Bạn có thể chọn một bình hoa lay ơn lớn hoặc kết hợp nhiều loại như hoa hồng, hoa đồng tiền, hoa cúc. Những bông màu đỏ, màu vàng, màu hồng sẽ được ưu tiên hơn cả vì chúng đại diện cho sự may mắn, cát tường.
Sử dụng hoa tươi trên bàn cúng
Cúng đất đai ngoài sân trước rồi mới đến cúng trong nhà
Theo quan niệm dân gian, cúng giao thừa là cúng chư thiên cai quản trần gian khi năm mới đến và tiễn chư thiên năm cũ đi. Do vậy, việc cúng ngoài sân sẽ được thực hiện trước khi lễ cúng trong nhà dành cho gia tiên và thần linh.
Cúng ngoài sân được thực hiện trước
Đặt một chiếc bàn cúng nhỏ riêng để cúng giao thừa ở phía dưới bàn thờ chính
Khi cúng trong nhà, dù gia đình làm cỗ cúng mặn hay cỗ cúng chay đều nên để một chiếc bàn phụ nhỏ dưới bàn thờ. Trên bàn thờ chính chỉ đặt hoa tươi, ngũ quả, tiền vàng mã, trà nước. Những món mặn, món chay sẽ đặt ở bàn thờ nhỏ phía dưới.
Đặt bàn nhỏ dưới bàn thờ gia tiên để đựng đồ ăn
Văn khấn cúng giao thừa được sử dụng nhiều nhất
Văn khấn giao thừa năm Giáp Thìn 2024 cho lễ trong nhà và ngoài trời có các bài khác nhau. Dưới đây là chi tiết bài khấn được truyền nối lại mà bạn nên tham khảo.
Văn khấn giao thừa ngoài trời
“Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Đức Bồ tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.
Con kính lạy ngài cựu niên Hành khiển, cựu Hành binh chi thần, cựu Phán quan.
Con kính lạy ngài đương niên Hành khiển, đương niên Hành binh chi thần, đương niên Phán quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ hổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Quý Mão với năm Giáp Thìn.
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, cư ngụ tại số nhà: …, ấp/khu phố: …, xã/phường: …, quận/huyện/ thành phố: …, tỉnh/thành phố: …
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân.
Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.
Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật, Thánh, dâng hiến tôn thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cai Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên kháng thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần, 3 lạy).”
Văn khấn cho lễ ngoài trời
Văn khấn giao thừa trong nhà
“Nam mô A Di Đà Phật (Ba lần).
Kính lạy: Đức đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
- Hoàng Thiên hậu Thổ chư vị tôn Thần.
- Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương.
- Ngài bản xứ Thần linh Thổ địa. Ngài định Phúc Táo quân. Các ngày Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này
- Các Cụ Tổ tiên nội ngoại chư vị tiên Linh.
Nay là giờ phút Giao thừa năm …….
Chúng con là :………………………………..
Ngụ tại :…………………………………………..
Phút Giao thừa vừa tới, nay theo Vận luật, tống cựu nghinh tân, giờ Tý đầu Xuân, đón mừng Nguyên Đán. Chúng con thành tâm sửa biện hương hoa vật phẩm, nghi lễ cung trần, dâng lên trước Án, cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén Tâm hương dốc lòng bái thỉnh .
Chúng con kính mời: Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương.
Ngài bản xứ Thần linh Thổ địa.
Ngài định Phúc Táo quân.
Ngài Phúc Đức chính Thần.
Các Ngài Ngũ Phương , Ngũ Thổ , Long mạch tài Thần.
Ngài Bản Gia Táo Quân.
Các ngày Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này.
Cúi xin giáng lâm trước Án, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con lại kính mời: các cụ Tiên Linh Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Bá Thúc Huynh Đệ, cô di Tỷ, Muội, nội ngoại Tộc chư vị Hương Linh, cúi xin giáng về Linh Sàng hâm hưởng lễ vật.
Chúng con lại kính mời các vị Vong Linh tiền Chủ hậu Chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết Giao thừa, giáng lâm trước Án, chiêm ngưỡng Tôn Thần, thụ hưởng lễ vật .
Nguyện cho chúng con: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù – Dương trợ, sở nguyện tòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng .
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo.”
Văn khấn cho lễ trong nhà
Những lưu ý khi cúng giao thừa bạn cần phải biết?
Để nghi lễ cúng giao thừa được trọn vẹn nhất, các gia đình hầu như đều chú trọng từ bước chuẩn bị. Các công việc được thực hiện từ sớm để mọi thứ được thong thả, vững vàng. Dưới đây là một số lưu ý khi gia đình thực hiện cúng giao thừa:
- Chuẩn bị mâm cúng tươm tất. Mâm cúng được chuẩn bị tùy theo lòng thành, chủ yếu là từ tấm lòng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là gia đình sẽ chuẩn bị sơ sài.
- Thời gian thực hiện lễ cúng là từ 23 giờ đêm ngày cuối tháng Chạp đến 1 giờ sáng tháng Giêng. Gia chủ cúng ngoài trời trước khi cúng trong nhà.
- Tùy theo văn hóa từng vùng miền mà các món đồ sử dụng sẽ khác nhau.
- Không nói lời xui xẻo ở thời điểm năm mới, ngày cuối năm.
- Giữ hòa khí gia đình tốt đẹp.
- Sử dụng trang phục nghiêm túc, chỉnh tề.
- Khi cúng phải giữ được tâm tịnh, tránh tạp niệm, không nô đùa khi gia đình đang cúng.
Lưu ý khi thực hiện nghi lễ cúng gia tiên
